کد مطلب:27073 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:32

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

اكنون با پيشرفت علم ژنتيك ميتوان با نمونهاي از مادة جنسي نر و ماده جنين توليد كرد; اين كار از نظر اسلام چه حكمي دارد؟

با پيشرفتهاي علمي در سه دهة اخير و دستيابي به دانش زيست فناوري اين امكان فراهم شده كه در ساختار مولكولي موجودات زنده دستكاري نمايد و تغيير ژنتيكي بدهد و آنها را شبيهسازي نمايد.

شبيهسازي با روشهاي گوناگون و با اهداف متفاوت در مراكز تحقيقاتي دنبال ميشود.(ر.ك: روزنامة كيهان 28/12/1381.)

اين موضوع از دو جهت قابل بررسي است: يكي از منظر فقهي ـ حقوقي، كه آيااين كارها از منظر فقه جايز است يا حرام است، و اگر جايز است آيا در همة موارد آن جايز است يا در برخي موارد جايز نيست، و در صورت جايز نبودن آيا پيگرد قانوني دارد؟ اين جهت بايد در فقه و حقوق بررسي شود و از مراجع تقليد استفتا شود.

ديگري از منظر قرآن كريم و كلام و فلسفة اسلامي، كه قرآن و كلام و فلسفة اسلامي اين موضوع را چگونه تحليل ميكنند وبه پرسشهايي كه ممكن است پيرامون آن مطرح شود، چه پاسخي ميدهند.

از اين منظر به چند نكته اشاره ميشود:

1. همةموجودات زنده از جسم وروح تشكيل شدهاند. با اين تفاوت كه گياهان روح نباتي دارند، حيوانات روح حيواني دارند و انسانها روح انساني دارند (با مراتبي كه روح انساني دارد.) جسم موجودات زنده از ماده تشكيل يافته است و آنچه در علم ژنتيك مورد تحقيق قرار ميگيرد و توليد ميشود، مربوط به بُعد مادي موجودات زنده است، نه روح آنها; زيرا روح را نميتوان با ابزار مادي مورد آزمايش قرار داد و توليد نمود.

2. ممكن است اين پرسش به ذهن بيايد كه اگر در آزمايشگاه علم ژنتيك سلولهاي بنيادين و ژنها توليد شوند، انسان خالق خواهد بود و خالقيت خداوند محدود خواهد شد، در حالي كه قرآن ميفرمايد: اللَّهُ خَـَـلِقُ كُلِّ شَيْءٍ...;(زمر،62) خداوند آفرينندة همه چيز است... و نيز رعد،16; غافر، 62; انعام، 102; حشر،24; فاطر،3; اعراف،54.

در پاسخ عرض ميشود، بنابر براهين عقلي و آيات قرآن ـ كه به بخشي از آنها اشاره شد ـ هستي تمام اشيا با همة آثار، صفات و خواصي كه دارند، معلول و مخلوق خداوند هستند و خداوند خالق آنها است.

شكي نيست كه انسان داراي افعالي است; مانند: خوردن، آشاميدن، رفتن، نشستن، اختراع كردن و... همان گونه كه هستي انسان را خدا ايجاد كرده است، كارهاي او نيز مخلوق خداوند است; زيرا انسان به وسيلة هستياي كه خدا به او داده و قدرت و نيرويي كه به او بخشيده است و عقل و انديشهاي كه به او عنايت نموده است و امكانات فراواني كه در طبيعت قرار داده است، ميتواند روابط ميان اشيا را كشف نمايد و از اين راه، به اختراع جديدي برسد.

در توليد سلولهاي بنيادين و شبيهسازي، از عدم و نيستي اينها توليد نميشود. موادّ اوّليه آنها را خداوند در هستي قرار داده است و نيرو و عقل توليد آنها را خداوند در انسان نهاده است; پس خداوند خالق است. به يك نكته هم بايد توجه نمود كه خالقيت و فاعليت خداوند دو گونه است: بي واسطه و با واسطه. در جهان طبيعت ارادة خداوند بر اين تعلق گرفته است كه كارها با اسباب خودش انجام گيرد. از امام صادق7 نقل شده كه فرمود: ابي اللّه أن يجري الاشيأ الاّ باسباب...;(كافي، ثقةالاسلام كليني، ج 1، ص 183، دارالكتب الاسلامية، تهران.) خداوند خودداري نموده از اين كه اشيا را جاري سازد مگر با اسباب...

بنابراين خالقيت خداوند هيچ گاه محدود نميشود، و اين با آزادي و اختيار انسان تنافي ندارد.(ر.ك: منشور جاويد، آيت اللّه سبحاني، ج 2، ص 241ـ278، مؤسسة امام صادق7، قم.)

3. در فلسفه ثابت شده است كه علت تامه بايد اقوا از معلولش باشد.(ر.ك: شرح نهايه الحكمة، حسين حقاني زنجاني، ج 2، ص 69، انتشارات شكوري، قم.) كساني كه سلولهاي بنيادين را توليد ميكنند و شبيهسازي ميكنند، نسبت به مصنوعشان مساوي هستند، پس علت تامه در اين موارد، نميتواند مادي باشد. بنابراين، آنچه در آزمايشگاه علم ژنتيك براي توليد سلولهاي بنيادين و شبيهسازي انجام ميگيرد، علت معدّه و زمينهسازي است، حاصل اين كه تفاوتي در اختراع ماشين جوجهكشي در مرغداريها توسط انسان با انجام تغييرات ژنتيكي از نظر، ماهيت فعل نيست.